Γιατί τόση βία;

Το τραύμα δημιουργείται όταν το άτομο εκτεθεί σε ακραίες ψυχοπιεστικές καταστάσεις, όπου όμως δεν μπορεί να κατανοήσει αυτό που βιώνει. Είναι δηλαδή πιο έντονο από αυτό που μπορεί να χωρέσει και να νοηματοδοτήσει – πόσο μάλλον όταν αυτή η ένταση, ο φόβος, το στρες και ο πόνος εκφράζονται από τους σημαντικούς Άλλους (όπως δηλαδή οι γονείς) στην πρώιμη παιδική του ηλικία.

Με αφορμή τα πρόσφατα στοιχεία που έχουν βγει στην επιφάνεια τα τελευταία χρόνια, η κοινωνία της Ελλάδας αισθάνεται πραγματική ανησυχία για τις εξελίξεις της βίας που παρουσιάζουν τα παιδιά και οι έφηβοι.

Στην περίπτωση όπου λαμβάνουν το ρόλο του θύτη, εκεί δηλαδή που μιλάμε για το λεγόμενο bullying, σίγουρα μεγάλο ρόλο στην εκδήλωση της βίας παίζουν αρκετά βιντεοπαιχνίδια, manga και anime που προβάλλουν αρκετή βία, ως μία έκφραση δύναμης και υπεροχής.

Εξετάζοντας τις περιπτώσεις όπου τα παιδιά και οι νέοι βρίσκονται στη θέση του θύματος, μέσα από τα στοιχεία που βλέπουμε στο safeline.gr και στο helpline.gr, οι καταγγελίες που αφορούν υλικό παιδικής κακοποίησης στην Ελλάδα παρουσίασαν αύξηση κατά 26% σε σχέση με το 2023. Επίσης η voria.gr σε συνεργασία με την project children παρουσιάζουν σοκαριστικές στατιστικές μελέτες γενικά για την Ευρώπη, όπως ότι το 97% των δραστών ήταν άντρες. Το 73% μίλησε για το γεγονός, ενώ το 27% ούτε καν το ανέφερε.

Η παιδική κακοποίηση, από την περίοδο του COVID-19 εμφάνισε μία πρωτοφανή έξαρση. Δεν εννοώ μόνο την κακοποίηση σε σωματικό επίπεδο, αλλά και την ψυχολογική, όπως και τη λεκτική βία, οι οποίες ακόμα και αν δεν φαίνονται, μπορούν να αφήσουν παρόμοιες πληγές με αυτές στο σώμα. Ακόμα, για το παιδί, το να παρευρίσκεται σε ένα τοξικό οικογενειακό περιβάλλον, είναι ένα βαρύ πλήγμα στον ευαίσθητο ψυχισμό του, είτε αυτό συμπεριλαμβάνει καβγάδες μεταξύ των γονέων, είτε κακοποίηση της μητέρας ή ενός άλλου αδύναμου οικογενειακού μέλους, όπως η γιαγιά ή ο παππούς. Με όποια μορφή και από όποιο μέλος και αν εκδηλώνονται τοξικές και κακοποιητικές συμπεριφορές μέσα στην οικογένεια, μπορούν να ασκήσουν σοβαρή επίδραση στην υγιή διαμόρφωση του πνευματικού και ψυχικού του κόσμου – όπως δυσκολία ενσυναίσθησης, μετατραυματικό στρες,  χαμηλή αυτοεκτίμηση, δυσκολία στην αυτοφροντίδα, ενοχή, ντροπή, δυσκολία στην προσωπική ανάπτυξη και τη συναισθηματική σύνδεση, αίσθημα προδοσίας και εγκατάλειψης. Έτσι εκδηλώνονται και εκρήξεις θυμού ή τάσεις απομόνωσης, ακόμα και bullying απέναντι σε άλλα παιδιά. Το τελευταίο είναι ένα φαινόμενο που μπορεί να παρουσιαστεί, καθώς για αυτά τα κακοποιημένα παιδιά είναι μία φυσική – φυσιολογική κατάσταση. Γενικά, οι τυχόν ελλείψεις στις κοινωνικές τους δεξιότητες θα φέρουν εμπόδια στην αλληλεπίδραση τους με τα υπόλοιπα παιδιά και δυσχέρεια στην αποκωδικοποίηση των συμπεριφορών τους. Οπότε είναι πολύ φυσικό να αισθάνονται αποκομμένα και φοβισμένα.

Μία δική μου πεποίθηση είναι ότι η οικογενειακή δομή γενικά παρουσιάζει αρκετά θέματα στην Ελλάδα: καθώς η πανδημία δημιούργησε την κοινωνική απομόνωση, βγήκαν στην επιφάνεια διάφορα θέματα που τα αποσιωπούσαν ή τα απέφευγαν οι άνθρωποι της οικογένειας. Η εξωτερική πίεση δημιούργησε μία εσωτερική έκρηξη που έριξε τις “ισορροπίες” άμυνας μεταξύ του θύματος και του θύτη. Ο θύτης επιτέθηκε χωρίς έλεος, αλλά αυτή η ξεδιάντροπη δράση του οδήγησε το θύμα στο να σπάσει το φόβο του και να ζητήσει βοήθεια – έτσι αυτό έφερε στο φως τις οικογενειακές παθογένειες.

Βέβαια, είναι ξεκάθαρο ότι η κοινωνική παθογένεια έδρασε καταλυτικά, καθώς η κακή οικονομία επηρέασε πολλές οικογένειες και άνοιξε ψυχώσεις, ακόμα και σε ανθρώπους που δεν είχαν παρουσιάσει στο παρελθόν ακραίες συμπεριφορές.

Χρειάζεται να πάρουμε σημαντικές αποφάσεις και να δράσουμε οργανωμένα ως κοινωνία, για να βοηθήσουμε παιδιά και οικογένειες που μαστίζονται από δυσκολίες που δεν είναι διαχειρίσιμες πλέον. Χρειάζεται να μπουν στα σχολεία εξειδικευμένοι ψυχολόγοι και να γίνονται αρκετές καλλιτεχνικές δράσεις, ώστε τα παιδιά, μέσα από την Τέχνη, να μπορούν να αποφορτιστούν και να βρίσκουν διέξοδο στην πίεση που αισθάνονται. Πρέπει να δημιουργηθούν περισσότερες δομές όπου οι γονείς θα δέχονται ψυχική συμπαράσταση και εκπαίδευση για το πώς να συσχετίζονται με τον εαυτό τους, με τον σύντροφό τους και το παιδί ή τα παιδιά τους. Είναι δύσκολοι καιροί για να μένουμε άπραγοι.

Σύμβουλος ψυχικής υγείας και ολιστική θεραπεύτρια Ιωάννα Μπράτη