Ο ναρκισσισμός, στην εποχή της κοινωνικής δικτύωσης και της άτυπης απαίτησης που έχει προκύψει προς την συνεχόμενη προβολή του εαυτού, έχει δημιουργήσει μία υπέρμετρη αγωνία για επιτεύγματα, κατακτήσεις, επιβεβαιώσεις, με μία μεγάλη εσωτερική αδημονία για επιβράβευση από τους άλλους. Κάθε μέρα ή αυτοεκτίμηση περνά ένα επώδυνο τεστ σχετικά με την θετική της αξιολόγηση, γεμάτη καρδούλες, like και φατσούλες.
Όπως είπε ο Jung: “ο εαυτός που ένα άτομο επιδεικνύει στον κόσμο καθίσταται πιο ζωντανός και πιο αξιόπιστος από τον πραγματικό χαρακτήρα.”
Έτσι λοιπόν, σε ένα κόσμο που η πλασματική εικόνα έχει αντικαταστήσει την ουσιαστική επαφή η ναρκισσιστική διαταραχή βρήκε ένα γόνιμο έδαφος για να αναπτυχθεί ανεμπόδιστα
Είναι μία διαταραχή που θα φανεί αρκετά νωρίς στη ζωή του ατόμου και το πιο πιθανό είναι να τον συνοδεύει σε όλη την πορεία της. Συνήθως θα γίνει πιο εμφανής στην εφηβεία ή ακόμα στην πρώιμη ενήλικη ζωή, όταν δηλαδή η προσωπικότητα του ατόμου έχει αρχίσει να εδραιώνει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της.
Η ναρκισσιστική διαταραχή διακρίνεται με κάποια από τα παρακάτω στοιχεία στην προσωπικότητα του ατόμου:
4) Ονειρεύεται μεγάλες επιτυχίες, φαντασμαγορικές επιτεύξεις, ιδανικό σύντροφο, εξεζητημένη ζωή: η ταινία που προβάλλεται στις φαντασιώσεις του νάρκισσου τον καθιστά πρωταγωνιστή, με όλους τους υπόλοιπους κομπάρσους
5) Απουσιάζει η ενσυναίσθηση από το ψυχικό του περιβάλλον, αδυνατεί να αναγνωρίσει και να αισθανθεί τα συναισθήματα των άλλων: έλλειψη ενσυναίσθηση και αντίληψης του προς τις βασικές ανάγκες ενός ανθρώπου κάνει τον νάρκισσο εξαιρετικά χειριστικό. Χωρίς καμία ενοχή μπορεί εύκολα να εκμεταλλευτεί οτιδήποτε και οποιονδήποτε προς όφελός του.
6) Ζηλεύει την επιτυχία των άλλων και θα δημιουργήσει πρόβλημα όπου μπορεί, για να μειώσει την επιτυχία π.χ ενός συναδέλφου. Υπάρχει επίσης μεγάλη πιθανότητα αν δεν βρίσκεται εκεί που θέλει στον τομέα της επιτυχίας, να σκαρώσει ιστορίες όπου είναι το θύμα και εκμεταλλεύονται τις καταπληκτικές του γνώσεις.
Η αλαζονεία του τονώνεται μειώνοντας ανθρώπους. Δεν παρουσιάζει κανένα οίκτο προς την υποτίμηση των άλλων, αρκεί ο ίδιος να φανεί ακόμα πιο μοναδικός και ιδιαίτερος. Ακόμα και το χιούμορ του εμπεριέχει σαρκασμό και κριτική. Δεν τον ενδιαφέρει αν προσκαλέσει συναισθηματική αναστάτωση μέσα από την κριτική του, ενώ αντιθέτως ο ίδιος δεν θα δεχτεί εύκολα κριτική από άλλους. Θα βγάλει το υπεροπτικό ατσαλάκωτο κουστούμι του και θα δείξει ένα πρόσωπο επιθετικό και αδιαπραγμάτευτο προς αυτόν που τόλμησε να τον κρίνει. Ο νάρκισσος δεν ξεχνά εύκολα, οπότε μπορεί να τιμωρεί για χρόνια με φανερούς και αφανέρωτους τρόπους.
Υπάρχουν μεγάλες πιθανότητες, όπως πιστεύει η Alice Miller, οι ναρκισσοι γονείς να θεωρήσουν τα παιδιά τους ναρκισσιστικές προεκτάσεις τους, έτσι ώστε στην πραγματικότητα διαπαιδαγωγούν τα παιδιά τους με τρόπους που θα τα κάνει τους επόμενους νάρκισσους. Αυτοί οι γονείς προσφέρουν τα ενδιαφέρον τους στο παιδί μόνο όταν αυτό προσφέρει κύρος στην οικογένεια, μέσα από τις οποίες επιτυχίες του. Είτε το παιδί μεγαλώνει με υπερπροστασία, υπερβολικό κανάκεμα και σχεδόν θεοποίηση των ταλέντων του, είτε με κακοποιητικά στοιχεία, όπως η επίκριση, η στέρηση και η απόρριψη, αλλά με έντονη την ναρκισσιστική πρόθεση από τους γονείς το παιδί να διαπρέψει και να κερδίσει τις εντυπώσεις.
Μαθαίνει το παιδί ό,τι υπάρχει στο γονιδιακό περιβάλλον μόνο μέσα από την επιβεβαίωση που δίνει η επιτυχία. Ξεκάθαρα έχουμε μία ναρκισσιστική μάνα ή μία οικογένεια με ναρκισσιστικές τάσεις που κρατά το παιδί, είτε με την εξιδανίκευση, είτε με την υποτίμηση, συντονισμένο στις δικές τους επιθυμίες και ανάγκες.
Ο νάρκισσος φοβάται πολύ ότι θα εκτεθεί, έτσι τον κυριεύουν συχνά συναισθήματα φόβου, όπως και ότι θα ντροπιαστεί μπροστά σε άλλους. Συνήθως αυτά τα δύο τον ταλανίζουν από μικρή ηλικία. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι η νάρκισσοι λατρεύουν το πλήθος: όσο πιο πολύς κόσμος τους θαυμάζει και τους επιβεβαιώνει, τόσο πιο ασφαλείς νιώθουν. Τα ναρκισσιστικά άτομα που έχουν καταφέρει να επιτύχουν σε κάποιον κλάδο, όπως πολιτικό, κοινωνικό, οικονομικό, καλλιτεχνικό, στρατιωτικό ή σε κάποιον άλλο κλάδο, έχουν καταφέρει να συνθέσουν όλα αυτά τα επιφανειακά κοινωνικά κριτήρια για να αποτελούν πλέον ένα αντικείμενο θαυμασμού. Εννοείται ότι καλλιεργούν όσο περισσότερο μπορούν αυτό το πεδίο. Επειδή είναι τέτοια η θέση που κατέχουν και η γοητεία που ασκούν μεγάλη, είναι πολύ πιθανό να μην αναγνωριστεί η παθολογία τους από το πλήθος που τους ακολουθεί. Όταν οι νάρκισσοι έχουν στα χέρια τους τόση ισχύ μπορούν να τραυματίσουν ψυχολογικά πολύ άσχημα ένα άτομο ή ακόμα και μία ομάδα. Πάντα όμως θα βρουν τρόπο για να το εκλογικεύουν όπως “έπρεπε να συμβεί, για να μάθουν!” Επίσης μην ξεχνάτε με πόση ευκολία μπορεί ένας νάρκισσος να αποδώσει τις ευθύνες σε κάποιον άλλον.
Θεραπεία
Οι νάρκισσοι θεωρούνται δύσκολοι στη θεραπευτική προσέγγιση. Ένα βασικό στοιχείο σε αυτή την δυσκολία είναι ότι μπορούν εντελώς ξαφνικά να σταματήσουν τη θεραπεία τους. Επίσης, έχουν τόση εσωτερικευμένη ντροπή και εύθραυστη αυτοεκτίμηση, που η προσέγγιση από τον θεραπευτή θέλει πολύ προσοχή και ιδιαίτερη δεξιότητα, ώστε να διερευνήσει την γνωσιακή του επίγνωση, χωρίς όμως να θίξει έντονα τα αρνητικά στοιχεία της προσωπικότητας του.
Ο θεραπευτής πρέπει να έχει ένα στέρεο, ένα σταθερό προφίλ, είτε στο θαυμασμό του νάρκισσου, είτε στην επίκρισή του, εξάλλου και τα δύο είναι παροδικά. Επίσης, χρειάζεται πολλή υπομονή και σταθερότητα, διότι ο νάρκισσος δεν μπορεί στην διαδικασία της θεραπείας του να σχετιστεί, ούτε με κάποιον που νιώθει ανώτερο, ούτε με κάποιον που νιώθει κατώτερο.
Εν κατακλείδι, ο παθολογικός
νάρκισσος αδυνατεί να χειριστεί τα επώδυνα συναισθήματα του, όπως για παράδειγμα τη θλίψη και την ντροπή. Για να μπορέσει να τα διαχειριστεί, εξομοιώνεται με το ιδεώδες Εγώ.
Επειδή όμως αυτό είναι αδύνατο να γίνει, προβάλλει τις αδυναμίες του σε άλλους, που εν συνεχεία τους απαξιώνει. Όπως πολύ καλά θα καταλάβατε, είναι η απαξίωση που έχει για τον εαυτό σε ασυνείδητο επίπεδο.
Αυτή είναι η άμυνα του για να μαλακώσει την οποία τυχόν μοναξιά ή πίεση που βίωσε ως παιδί είτε από το σπίτι, είτε από κοινωνική απόρριψη.
Ψυχοθεραπεία & Ολιστική Προσέγγιση της Υγείας
Ιωάννα Μπράτη
